Seksuele voorlichting: het hoort bij de opvoeding, maar veel ouders vinden het een lastig onderwerp. Want hoe en wanneer begin je met je kind over seks? En wat zeg je wel en wat niet?
Seks is in de meeste gezinnen geen onderwerp dat na een drukke schooldag zomaar wordt aansneden. Toch kun je het beter niet vermijden, zelfs niet als je kind nog heel jong is. Een goede en open sfeer creëren rondom het onderwerp seks is heel belangrijk. Uit onderzoek van Kenniscentrum Seksualiteit Rutgers (KSR) en het NOS Jeugdjournaal blijkt dat veel kinderen behoefte hebben om thuis vaker en uitgebreider over seks te praten. Ook kwam naar voren dat kinderen te weinig over seksualiteit weten. Zo praat 30% van de kinderen tussen de negen en twaalf jaar nooit over seks, weet slechts 48% wat vrijen precies inhoudt, weet maar 60% waar baby’s vandaan komen en is er weinig kennis over lichamelijke veranderingen tijdens de puberteit. Hoe is dat bij jou? Geef jij seksuele voorlicht aan je kind(eren)? En hoe bereid je ze voor over 'bloot' op het internet? Hoe heb jij dat gedaan?
Het juiste moment
Vroeg of laat gaat je kind waarschijnlijk vragen stellen. Waar kom ik vandaan? Hoe wordt iemand zwanger en hoe komt een baby uit de buik? Dit soort vragen kun je gebruiken als aanleiding om te praten over seks. Seksuele voorlichting is dus niet één gesprek waar je op een bepaald moment eens goed voor gaat zitten. Het is meer een constante herhaling van stukjes informatie op verschillende momenten, waarbij je vragen van je kind als leidraad kunt gebruiken. Vraagt je kind bijvoorbeeld wat er in een condoomautomaat zit, doe dan niet meteen het hele verhaal. Soms heeft je kind al genoeg aan: ‘O, dat zijn condooms.’ Vraagt hij door, dan geef je antwoord. Vraagt hij het de volgende dag weer, dan geef je weer antwoord.
Vergeet vooral niet de aangename kant van seks te bespreken met je kind. Seksuele voorlichting is veel meer dan alleen waarschuwen voor de gevaren van seks, zoals een ongeplande zwangerschap of seksueel overdraagbare aandoeningen. Dit kan zelfs een averechts effect hebben. Kinderen kunnen seks gaan zien als iets wat niet mag van ouders, wat het juist extra interessant maakt. Seksuele voorlichting gaat over ‘seksuele gezondheid’: dit betekent letterlijk dat het gezond is om plezier te beleven aan seks.
Seksuele voorlichting per leeftijd
Kinderen zijn vaak verder dan ouders denken, dus wacht niet te lang met de eerste seksuele voorlichting. Bij jongere kinderen moet de nadruk liggen op het geven van informatie. Bij oudere kinderen (11+) is preventieve voorlichting belangrijk. Onderstaand enkele tips per leeftijd. Let op: dit is alleen een indicatie. Kijk en luister naar de (informatie)behoefte van je kind om erachter te komen waar jouw kind aan toe is.
0-3 jaar Aan kleine kinderen kun je het fysieke verschil uitleggen tussen jongens en meisjes. Benoem alle lichaamsdelen en sla de geslachtsdelen niet over. Gebruik termen waar jij je prettig bij voelt. Vind je het woord ‘vagina’ vervelend, verzin dan iets nieuws. Als jij je ongemakkelijk voelt, zal je kind het merken, waardoor het een ‘raar’ onderwerp wordt. Bespreek op tijd met je partner welke termen jullie gaan gebruiken, zo kom je niet voor verrassingen te staan.
4-10 jaar Is je kind nog jong, vertel dan dat jij en je partner het fijn vinden om elkaar te knuffelen en te zoenen. Ga verder uit van de behoefte van je kind. Stelt hij vragen, geef dan eerlijk antwoord. Naarmate je kind ouder wordt, kun je steeds meer vertellen over seks en waar baby’s vandaan komen. Tegen de tijd dat je kind tien is, moeten de basics bekend zijn: zowel ‘technische’ kennis, als kennis over emoties en wederzijds respect.
10-11 jaar Als ouders voor die tijd nooit open hebben gepraat over seksualiteit, is het voor kinderen gênant als zij dit opeens wel doen. Begin dus echt tijdig met het geven van seksuele voorlichting. Praten over seksuele opwinding komt meestal pas later aan de orde. Dat bespreken ze waarschijnlijk ook niet met jou, maar met leeftijdsgenoten. Geef op deze leeftijd wel uitleg over de fysieke veranderingen die je kind te wachten staan in de puberteit, zoals de menstruatie, de groei van baardhaar en schaamhaar en de eerste zaadlozing. Doe dit bijvoorbeeld naar aanleiding van dingen die je in de media ziet of die je zelf hebt meegemaakt. Je kunt ook een boek kopen over dit onderwerp. Dan hoef je het niet allemaal zelf uit te leggen.
11+ Aan het begin van de puberteit geef je je kind preventieve voorlichting. Dit is bedoeld om je kind te helpen (en te waarschuwen) aan de vooravond van de eigen seksuele ervaringen. Vertel hoe belangrijk veilig vrijen is en welke vormen van anticonceptie er zijn. Uit onderzoek blijkt dat jongeren die goed zijn voorgelicht over seks en anticonceptie niet eerder aan seks beginnen. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je je kind zo op ideeën brengt waar hij of zij niet aan toe is. Bovendien leert je kind zo om ook in relaties open te praten over anticonceptie en veilig vrijen.
Boekentips
Er zijn verschillende boeken en websites die je kunnen helpen bij het geven van seksuele voorlichting aan je kind. Hier een aantal tips:
Voor jonge kinderen van 4 t/m 7 jaar:
Vanaf kinderen van 5 t/m 8 jaar:
Voor kinderen van 9 t/m 12 jaar:
Voor volwassenen, over de seksuele ontwikkeling van kinderen:
Meer artikelen
